Odra, świnka i różyczka
To ostre choroby zakaźne wieku dziecięcego. Są to choroby wirusowe – nie ma lekarstwa, które niszczyłoby te wirusy. Zakażenie osoby nieodpornej prowadzi zawsze do zachorowania, w wielu przypadkach do poważnych komplikacji. Jedynym sposobem uniknięcia chorób i ich powikłań jest szczepienie ochronne. Do czasu wprowadzenia szczepień w Europie cyklicznie co 2 – 5 lat występowały epidemie odry, świnki i różyczki. Pierwsze powszechne szczepienia ochronne zostały wprowadzone w latach 1963-1969. Od lat siedemdziesiątych połączono szczepionki przeciw odrze, śwince i różyczce w jedną ampułkę – dzięki temu dziecko przy jednym ukłuciu nabywa odporności przeciwko trzem chorobom zakaźnym. Od tego czasu liczba zachorowań w krajach, w których szczepionka ta jest obowiązkowa, systematycznie maleje: Szwecja i Finlandia są już praktycznie wolne od zachorowań na odrę i na świnkę. W krajach, które nie stosują powszechnych i obowiązkowych szczepień skojarzonych (tylko szczepienie przeciw odrze) świnka i różyczka pojawia się epidemicznie co 2-4 lata, szczególnie często chorują dzieci uczęszczające do żłobków i przedszkoli. Podczas epidemii świnki w Polsce w 1998 roku zanotowano 217 000 zachorowań, a w kolejnym 1999 roku – ponad 90 000. Prawdopodobnie w najbliższych dwóch – trzech latach czeka nas kolejna epidemia świnki wśród małych dzieci.
Jaki jest typowy przebieg tych chorób?
Odra jest nadal poważnym zagrożeniem zdrowia dzieci: stanowi ósmą co do częstości przyczynę wszystkich zgonów na świecie, rocznie umiera z powodu odry i jej powikłań ponad milion osób. Choroba przebiega z wysoką gorączką (do40°C), zapaleniem spojówek i światłowstrętem, katarem, suchym, bardzo bolesnym i męczącym kaszlem. Na skórze widoczna jest żywo-czerwona zlewająca się wysypka. Komplikacje tej choroby są częste: szczególnie u bardzo małych dzieci i u dorosłych powyżej 20 roku życia.
Świnka jest ostrą chorobą zakaźną wieku dziecięcego. Czasami chorują na nią także młodzi ludzie dorośli, którzy nie mieli wcześniej kontaktu z wirusem, ani nie byli szczepieni – przebieg choroby jest u nich cięższy niż u dzieci, częściej dochodzi do komplikacji. Choroba przebiega z wysoką gorączką, bolesnym obrzękiem ślinianek (przyusznych i podżuchwowych), utrudnieniem żucia i połykania. Dziecko nie chce jeść, jest rozdrażnione, skarży się na bóle głowy, ucha, gardła. Taki przebieg choroby nie wymaga leczenia szpitalnego, ale dziecko musi pozostać w domu, w łóżku. Niepowikłana świnka trwa zwykle 7-10 dni.
Różyczka jest u małych dzieci chorobą łagodną: gorączka i wysypka na skórze trwa około 5 dni. Jest natomiast poważnym problemem dla kobiet w ciąży, powoduje bowiem poronienie lub zespół wad wrodzonych u dziecka objawiających się: głuchotą, ślepotą, wadą serca, upośledzeniem umysłowym.
Jakie mogą być powikłania odry?
Najczęstszym powikłaniem i przyczyna zgonów u dzieci chorych na odrę jest zapalenie płuc. Inne powikłania to: biegunka, zapalenie ucha środkowego, zapalenie mózgu – powikłanie rzadkie, ale w 15% kończące się zgonem, a u 1/4 chorych prowadzące do trwałych uszkodzeń neurologicznych (padaczka, niedowład kończyn). Wiele lat po przechorowaniu odry wystąpić może śmiertelna choroba: podostre zapalenie istoty białej mózgu.